Geleneksel fon gelişimi analizleri, dönem başı ve dönem sonu fon fiyatlarının karşılaştırılmasıyla yapılıyor. Yatırımcı için bu karşılaştırma, fonun içindeki varlıkların değer kazancını ifade etse de, BES’teki katılımcılar için bu yöntem çok öneme sahip değil. Böyle bir değer artışı sadece dönem başında tüm birikimini toplu olarak BES’te değerlendirmeye başlayıp dönem sonunda ayrılan katılımcılar için geçerli. Bunun yerine katılımcıların büyük bölümü (%95’i) aylık olarak katkı payı ödüyor. Bu durumda, ortalama bir katılımcı, yılın 12 ayında, 12 değişik fiyattan fon alacak ve yılsonunda elde ettiği getiriye bakacak. Daha detaylı analizde ise katılımcı aslında tam olarak emekli olduğu anda fonunun toplam değerine bakmalı. Ancak bu durum bile tam getiriyi ifade etmemekte, kişi BES’te dahil olacağı “Emeklilik Gelir Planı” ile birikimlerini ihtiyacı olduğu kadar kullanabilmekte ve birikiminin geri kalanını fonlarda değerlemeye bırakabiliyor. Yani tipik bir katılımcı için değerleme ilk katkının yatırıldığı andan son maaşın çekildiği ana kadar devam etmekte.
Ancak ne yazık ki bu şekilde düzenli yatırım yapan katılımcılar dahi genellikle ödedikleri katkı payları toplamını sene sonundaki birikimleriyle karşılaştırmakta, katkı paylarının ay ay yatırıma yönlendirildiğini, yıl içinde yatırılan katkılar için tam yıllık getiri elde edemediğini ve son ay yatırılan kısmının sadece 1 ay nemalandığını gözden kaçırabilmektedirler. Ayrıca, kredi kartı ile yapılan ödemelerde bu süreler kredi kartının blokaj süresi kadar da ötelenebilmektedir.
BES’teki Hisse Senedi Fonları 2017 yılının aralık ayında %10.25 artarken, BİST–100 endeksindeki artış %11.86 olarak gerçekleşti. TL Cinsinden Kamu Borçlanma Senetlerinde %2.78 yükseliş yaşanırken, Yabancı Para Cinsinden Borçlanma Senetlerinde %2.31 düşüş gerçekleşti. Tüketici Fiyat Endeksi ise %0.69 yükseldi.
2017 yılında ise Hisse Senedi Fonları, enflasyonun yaklaşık %35.45 üzerinde bir performans göstererek, %47.37’lik getiri seviyesine ulaştı. Yabancı Para Cinsinden Borçlanma Senetleri %17.78, Esnek fonlar ise %17 getiri elde etti. Tüketici Fiyat Endeksindeki artış %11.92 olurken, BES fonları ağırlıklı ortalamada %15.12 getiri elde ederek, BES’e yatırım yapanlara yıllık %2.86’lık reel getiri sağlamış oldu. Enflasyonun altında kalan tek fon grubu %7.83’lük getirisiyle TL Cinsinden Kamu Borçlanma Senetleri oldu.
ADENDUM BES GETİRİ ENDEKSİ (BGX)
Bu endeks hazırlanırken, düzenli olarak BES’teki ortalama emeklilik yatırım fonu fiyatlarıyla işlem yapan bir katılımcının elde ettiği yıllık iç verim oranına bakılmaktadır. Katılımcı her ay, ay sonunda açıklanan fiyatlarla fon alır ve değerleme tarihi itibarıyla fonun değerine bakar. Bu nakit akışı ile yıllık iç verim oranı hesaplanır. Yatırım tutarları 31.10.2003’te 100 lira ile başlatılmış ve her ayın TÜFE oranında artırılmıştır. Fon alınırken, yatırılan tutardan %4-%2 arasında yönetim gider kesintisi yapılacağı varsayılır.
ADENDUM BES BİRİKİM ENDEKSİ (BBX)
Bu endeks, 31.10.2003 tarihinden itibaren sistemde olan ve düzenli olarak yatırım yapan bir kişinin bugünkü birikimini bulmak üzere hazırlanmıştır. Katılımcının 31.10.2003’te 100 lira yatırarak sisteme girdiği ve her ay katkı payını TÜFE oranında artırdığı varsayılmıştır. Katılımcı her ay, ay sonunda açıklanan son fiyatlarla fon alır ve değerleme tarihi itibarıyla fonunun değerine bakar. Katılımcının bu süre içinde fon dağılım oranlarını değiştirmediği varsayılmaktadır. Fon gruplarının fiyatları EGM tarafından hazırlanan ayın son günü getiri endeksleridir.
FON TERCİH VE DEĞİŞİKLİK HAKKI ARTIK DEVREDİLEBİLİYOR
“Fon Tercihi, Fon Dağılımı Değişikliği ve Bu Hakların Devrine İlişkin Genelge” ile, bu yılın başından itibaren katılımcılar, fon tercih ve dağılım değişikliği haklarını portföy yönetim şirketine devredebilir hale geldi.
Uzun süredir BES’teki paydaşların gündeminde olan, “katılımcının fon tercih ve dağılım değişikliği hakkını profesyonellere devretmesi”yle ilgili olarak Hazine Müsteşarlığı 19.12.2017 tarih ve 2017/21 sayılı “Fon Tercihi, Fon Dağılımı Değişikliği ve Bu Hakların Devrine İlişkin Genelge”yi yayınladı. Genelge kapsamında katılımcının, 2018 yılından itibaren fon tercih ve dağılım değişikliği haklarını portföy yönetim şirketine devredebileceği belirtiliyor. Bunun için katılımcının portföy yönetim şirketiyle bir sözleşme imzalaması gerekiyor. Portföy yönetim sözleşmesinin asgari içeriği Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenecek ve devir hakkı, sözleşmenin kurulmasından itibaren bir yıllık süre boyunca geçerliğini koruyacak. Bir yıllık süre sonunda katılımcı veya portföy yönetim şirketinden herhangi birinin aksi yönde bir talebi bulunmadığı sürece sözleşme yürürlükte kalmaya devam edecek. Portföy yönetim şirketinin bu sözleşme nedeniyle herhangi bir getiri garantisi veremeyeceği, emeklilik şirketinin ise katılımcının birikimlerine ve fonlarına erişim imkanı ve fon dağılım değişikliği için portföy yönetim şirketine yetki vermesi gerektiği vurgulanıyor. Bunun için, emeklilik şirketi ile portföy yönetim şirketi arasında; katılımcıya verilecek hizmetin içeriği ve kapsamını belirleyen ayrı bir sözleşme imzalanması gerekiyor. Bu sayede emeklilik şirketlerinin, bireysel yatırım danışmanlığı alanında istedikleri portföy yönetim şirketi ile çalışmalarının önü açılıyor.
BES’in mevcut dinamiklerinde, portföy yönetim şirketleri mevcut durumda emeklilik yatırım fon varlıklarını ve yatırım riskini yönetmekteler. Bu itibarla katılımcı bazında hiçbir veriye sahip değiller. Katılımcının her bir sözleşmesindeki fon karmasına ve sözleşmede elde edilen getiri oranına dönük bilgilendirmenin portföy yönetim şirketleri tarafından yapılabilmesi için emeklilik şirketinin sistemleriyle katılımcı detayında entegrasyona ihtiyaç duyulacak. Entegrasyon için detaylı bir IT altyapı geliştirmesi gerekecektir. Bir emeklilik şirketinin birden fazla portföy yönetim şirketi ile çalıştığını da göz önünde bulundurursak, emeklilik şirketleri ve portföy yönetim şirketleri yeni yapıya adapte olabilmek için 2018 yılında yoğun çaba sarf edecekler.
Fon yönetiminin devredilebilir hale gelmesi, fon getirileri üzerindeki farkındalığı artırarak sektördeki rekabeti körükleyeceğe benziyor. BES’teki birikimlerin katılımcının kendisi yerine portföy yönetim şirketi tarafından yönetilmesi kapsamında sunulacak hizmet için Genelge’de Ek Hizmet Bedeli alınabileceği belirtiliyor ancak detayları henüz belirsiz. Öte yandan, katılımcılara sistemin başlarında konan “yılda 6 kez fon değiştirme” hakkının, aynı şekilde portföy yönetim şirketleri için de uygulanacak olması, yeni düzenlemenin ruhuna aykırı görünüyor.
Yeni uygulamayla birlikte katılımcı bilgileri saklama ve işleme sistemleri yapılarının kurulması gerekliliği, portföy yönetim şirketlerinin yumuşak karnı durumuna geldi. Diğer taraftan, katılımcıya özel kişiselleştirilmiş bilgi ve öneri sunmayı taahhüt ederek sektörün gündemine hızlı giriş yapan ve primitif düzeyde kullanılmaya başlanan robotik tavsiye sistemleri, portföy yönetim şirketlerinin bu eksikliğini giderebilecek potansiyeliyle daha fazla önem kazanacağa benziyor.
http://www.sigortacigazetesi.com.tr/bes-2017yi-de-reel-getiriyle-kapatti/
14 Şubat 2018
